De ontkenning van de kruisdood en van de goddelijke natuur van Christus ligt volgens prof dr. P. van Koningsveld, hoogleraar islamologie in Leiden, aan de basis van het theologische dispuut tussen islam en christendom.

En het heeft tot twee uiteenlopende mensbeelden geleid. Dat van de zondige mens die een verlosser nodig heeft (christendom). En dat van de mens die van nature geneigd is tot het goede en zijn weg naar het paradijs terugvindt door te leven naar de regels van de islam.

'Christenen hebben er uiteraard veel moeite mee dat de islam de kruisiging ontkent. Hoe die ontkenning in de islam is terechtgekomen, weet niemand precies. Zeker is dat deze afwijzing is ontstaan toen ook sectarische christelijke stromingen als de Docetisten de kruisdood en de wederopstanding in twijfel trokken.'

De theologische consequentie van de ontkende kruisdood is dat de islam de verlossing van de mens door het zoenoffer van de zoon van God afwijst.

Jezus is in de ogen van moslims een belangrijk profeet, maar niet de verlosser. Volgens de islam hoeft hij ook geen verlosser te zijn, omdat de mens niet zondig geboren is.

Zoals in het christendom is ook in de islam Adam met Eva afgeweken van het goede pad. Maar volgens de islam toonde Adam berouw, nadat hij het paradijs was uitgezet. God aanvaardde die spijtbetuigingen en gaf de mens 'een stevig handvat': de islam. Houdt hij zich daar aan vast, dan zal hij uiteindelijk in het paradijs terugkeren. Zo werd Adam de eerste profeet die het grondbeginsel van de islam - dat er maar één God is - moest doorgeven aan zijn nageslacht. Van Koningsveld: 'Wie zich aan dit handvat vasthoudt, wordt volgens de islam behouden en hoeft dus ook niet verlost te worden door Christus.'

'De mens staat echter bloot aan allerlei verleidingen. Daarom heeft God volgens de islam zijn godsdienst steeds opnieuw geopenbaard via profeten, van wie Jezus er één was en Mohammed de laatste. Al die profeten hadden in essentie dezelfde boodschap. Het geloof in één God. Zo heeft ook Jezus de onveranderlijke waarheid gepredikt, namelijk die van de islam.'

Dat de bijbel een ander licht op Jezus werpt, komt volgens moslims doordat de bijbeltekst is gecorrumpeerd. Daardoor zou volgens hen ook het misverstand zijn ontstaan dat Jezus mens en God tegelijk is. Hij is alleen mens, weten de moslims. Want hoe zou God via een mens geboren kunnen worden? 'Hij verwekt niet, noch is hij geboren', staat in de Koran. En hoe zou God aan het kruis kunnen sterven? Dat zou een bespotting van God zelf zijn. Jezus is ter wereld gebracht door een maagd en dat wonder bewijst dat hij bijzonder was, een profeet, maar een mens. Alle profeten hebben zich in de visie van de islam onderscheiden met hulp van een wonder.

Van Koningsveld: 'De islam gaat heel pragmatisch om met deze zeer diepgaande verschillen van zienswijze. Christenen dwalen, joden hebben de toorn van God over zich afgeroepen, maar als mensen christen of jood willen blijven, dan staat hun niets in de weg.'

Pas in periodes van heftige sociale spanningen wordt het theologisch meningsverschil door schriftgeleerden op de spits gedreven. Dan worden de remmen losgegooid en is men vogelvrij. In Nederland gebeurt dat volgens Van Koningsveld nu vooral vanuit rechts-christelijke hoek. Daar verschijnt de ene na de andere publicatie waarin een uiterst vijandig beeld van de islam wordt neergezet. Een beeld dat historisch teruggaat op het middeleeuws vijandbeeld ten aanzien van de islam, waarin Mohammed als de antichrist, een moordenaar en een overspelige bedrieger wordt neergezet. 'De afwezigheid in de christelijke theologie van een constructieve visie op Mohammed vormt het grootste struikelblok in de relatie tussen moslims en christenen. De paus stuurt tegenwoordig aan het eind van de ramadan weliswaar zijn felicitaties naar de moslims, waarin hij stelt dat zowel moslims als christenen geloven in een en dezelfde God, maar de persoon van Mohammed blijft in die boodschap stelselmatig onbesproken.'

Moslims daarentegen zullen nooit de persoon van Jezus aanvallen. Wel het beeld dat in de bijbel van hem wordt gegeven. De kritiek op het christendom die ze wel uiten, richt zich met name op de excessen van de moderne westerse consumptiemaatschappij, waarin normen en waarden onderhevig zijn aan verloedering.

Volgens Van Koningsveld hebben islam en christendom meer gemeen dan veel mensen denken. 'Alle richtingen binnen de islam, zelfs fundamentalisten, erkennen Jezus als een voorganger van Mohammed. Het zou het beste zijn als men de overeenkomsten onder ogen gaat zien en de verschillen accepteert. Vooral in dat laatste opzicht kunnen we nog veel leren van de islam, een religie die nooit zoals het christendom heeft opgeroepen tot vervolging van joden. De ontkenning van de kruisdood door moslims maakt dat zij de joden nooit als de moordenaar van Jezus hebben gezien.'