Hellig Hart

Hoop en tegendraadsheid in een eigentijds levensbeschouwelijk jasje

Een bijzondere titel

HELLIG HART is de titel van een nieuwe methode voor het vak godsdienst / levensbeschouwing voor katholieke en interconfessionele scholen voor primair onderwijs. Hellig betekent boos of dwars, eventueel tegendraads. 'De titel heeft in het begin voor nogal wat opschudding gezorgd', zegt auteur en eindredacteur Everard Stege. Toen hij vol trots de nieuwe methode aan zijn moeder liet zien, liep ze weg en begon te huilen. 'Vanuit haar traditionele geloofsbeleving vond ze de titel vreselijk. Jezus was toch niet hellig, wel heilig' De associatie met heilig is er zijdelings wel, zo erkent Everard Stege. Heilig betekent heel worden. Het woord verwijst naar de hoop op de heelwording van mens en schepping'; naast tegendraadsheid is hoop een belangrijk uitgangspunt van de methode.

Achtergronden

Een van de belangrijkste pedagogische concepten die ten grondslag ligt aan de methode is de hoop op een betere wereld, zoals die bijvoorbeeld te vinden is in de pedagogiek van de hoop van Lea Dasberg. Deze pedagogiek komt bijvoorbeeld expliciet tot uitdrukking in de titel van één van de projecten. Als inspiratiebron geldt volgens de methodemakers een oud Afrikaans gezegde: 'Als vele kleine mensen, op vele kleine plaatsen, vele kleine dingen doen, verandert de wereld.' Daarvoor is het nodig dat mensen een goed hart hebben en hun hart volgen, van binnenuit. Everard Stege: 'Hart is er in de titel niet voor niets bijgezet. Je mening wordt uiteindelijk niet bepaald door je vader en moeder of door de leraar. Nee, het is omdat het kind het gevoel krijgt dat iets gewoon niet kan of omdat iets anders moet.' Voor het realiseren van een betere wereld is een eerlijk hart nodig. Maar ook een zekere tegendraadsheid, een zekere helligheid. Vandaar de titel: HELLIG HART.

Het idee van hoop en tegendraadsheid past goed binnen de traditie van het christendom. Jezus zette ook bestaande conventies op zijn kop. Het christendom stelt een omkering van vanzelfsprekend geachte waarden voor. De herder laat zijn 99 schapen in de steek teneinde dat ene, verloren schaap te redden. De vader verwelkomt zijn verloren zoon hartelijk, waardoor de oudste zoon die steeds bij hem in huis is gebleven, zich benadeeld voelt. De werkers van het elfde uur krijgen hetzelfde salaris betaald als de werkers van het eerste, derde en zesde uur. Jezus gaat tegen de stroom in als hij partij kiest voor de onderdrukten en de zwakken en ook als hij aan tafel gaat met tollenaars. HEILIG HART verwijst naar het kritisch appèl dat het evangelie doet op mensen en wel vanuit een eerlijk hart. Niet meegaan met de stroom, maar ertegen in: opkomen voor de zwakken en de minst bedeelden.

In ontwikkeling

HELLIG HART is een methode in ontwikkeling. Naar verwachting zal ze in 2003 gereed zijn. Dan zijn er 24 thematische mappen beschikbaar voor elk van de groepen 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8 van de basisschool. Iedere thematische map (inclusief video en cd-rom) wordt een project genoemd. Aan het einde van dit schooljaar is de helft van het materiaal (12 thema's) gereed. De methode is bedoeld voor katholieke en interconfessionele scholen (inclusief speciaal onderwijs) en is ook te gebruiken in het openbaar onderwijs voor het godsdienstig vormingsonderwijs (GVO). HELLIG HART bestrijkt zowel het vak godsdienst / levensbeschouwing als het vak geestelijke stromingen. In de methode worden beide vakken zoveel mogelijk geïntegreerd.
De methode wordt ontwikkeld vanuit de Hogeschool Edith Stein / Onderwijscentrum Twente in Hengelo. Aan de methode verlenen velen hun medewerking. Ook studenten werken mee aan de ontwikkeling van de methode. Bruikbare lessen of lesonderdelen die tijdens stages zijn ontwikkeld, krijgen een plaats in de methode.

1 Mogelijkheden voor differentiatie

De methode houdt rekening met de multiculturele samenleving en de pluriformiteit van religies en levensbeschouwingen die in ons onderwijs voorkomen. HEILIG HART houdt rekening met de verschillen in opvattingen van identiteit tussen scholen en binnen teams van leraren. Het christendom neem een voorkeurspositie in. Maar differentiatie is mogelijk. Soms wordt het christendom sterker beklemtoond, dan weer verdwijnt het meer naar de achtergrond en worden levensbeschouwelijke thema's en invalshoeken van andere levensbeschouwingen behandeld.

2 Aandacht voor multimedia

Tot het materiaal wordt ook een cd-rom gerekend. Na het starten van de cd-rom kunnen de leraar en de leerling via een gescheiden route te werk gaan. Het menu voor de leraar bevat informatie met de verantwoording, de verschillende projectlijnen, achtergrondinformatie, bijvoorbeeld in de vorm van krantenknipsels en bijlagen. Deze informatie is ook in de meegeleverde ringband te vinden. Verder kan de leraar het beheer van groepen en leerlingen bijhouden. Zo kan hij aangeven of leerlingen zelf hun opdrachten mogen afdrukken en zelf hun projecten mogen kiezen. De leerlingen kunnen zelf hun naam en hun groep toevoegen. Ook kunnen ze informatiebladen raadplegen en gebruik maken van werkbladen. Ze kunnen opdrachten maken, werkbladen uitprinten en videofragmenten starten. De verwerkingsopdrachten komen zoveel mogelijk tegemoet aan bestaande verschillen tussen kinderen. Zo wordt tegemoet gekomen aan de eisen van adaptief onderwijs.
Ook zijn er allerlei suggesties voor e-mail. Everard Stege: 'Je kunt kinderen een vragenlijstje laten maken met een stukje inleidende tekst. Vervolgens kunnen kinderen per e-mail bij kinderen van andere basisscholen antwoord proberen te krijgen op de door hen bedachte vragen of de vragen die in het project zijn gesteld. In een van de lessen wordt de mogelijkheid geboden om bijvoorbeeld aan de kinderen van de Sri Vishnu school in Den Haag te vragen hoe zij op die school het Divalifeest beleven. Ook hebben we e-mailadressen gekregen van mensen die in weeshuizen in Roemenië werken. Zo kunnen de Nederlandse kinderen dan gaan mailen met de weeskinderen in Roemenië.  'Het internet wordt niet alleen gebruikt om post te verzenden, ook zijn er verwijzingen naar websites. Het gebruik van internet geeft de kinderen niet alleen een schat aan informatie maar leert hen tegelijkertijd om te gaan met dit informatieaanbod.

3 Ruimte voor verhalen

Er is een keur van verhalen. Met name voor de onderbouw wordt er extra aandacht geschonken aan het aspect van verhalen. Dit wordt ondersteund door het verteltheater met vertelplaten. Een vertelkast is een klein draagbaar verteltheater dat oorspronkelijk uit Japan afkomstig is. Het theater trekt op magische wijze de aandacht van de kinderen. De verteller brengt personages tot leven en duikt samen met de kinderen in het verhaal. Ook voor kinderen die de Nederlandse taal niet zo beheersen is de vertelkast een uitermate geschikt hulpmiddel.

Daarnaast bewijst de handpop 'Helligie' goede diensten in de onderbouw. Voor de kinderen is ze een vast ankerpunt. In de pop herkennen kinderen een egel. Dit beest laat zijn tegendraadsheid zien door zijn stekels op te zetten. Everard Stege hierover: 'De pop heeft een belangrjke functie bij een aantal verhalen. De kinderen zijn meteen stil als je de pop tevoorschijn haalt. Het vergroot hun betrokkenheid. Op een aantal pilotscholen vroegen de kinderen zelfs ook bij andere lessen naar de pop; zo ging 'Helligie' elke les meedoen'.

4 Toets- en evaluatiemomenten

In de midden- en bovenbouwprojecten is in veel gevallen een quiz opgenomen. Zo kan het geleerde worden getoetst. Bij het maken van de quiz kunnen de leerlingen gebruik maken van de informatiebladen. Aan iedere quiz is bovendien een prijsvraag opgenomen. Op verschillende momenten geldt de quiz of de opdracht als een evaluatiemoment. Veel verwerkingsopdrachten kunnen per computer worden gemaakt. De Leraar kan alle bewerkingen van de leerlingen op elk moment opvragen. Zo kan hij een leerlingvolgsysteem bijhouden, een digitale levensbeschouwelijke groeimap. Dat is mogelijk omdat alle cd-roms, door een speciaal ontwikkelde database, aan elkaar zijn gekoppeld waardoor alle bewerkingen en de informatie van voorgaande projecten beschikbaar zijn en opgevraagd kunnen worden.

Prijzen Losse projecten worden geleverd als map, video en cd-rom. Ieder project kost fl 135,- Wie alle projecten wenst aan te schaffen (wanneer ze in 2003 gereed zijn) betaalt bij het huidige prijspeil: fl 135 x 24 = fl 3.240,-. Verder zijn er nog verschillende onderdelen zoals: de handpop 'Helligie' (fl 70,-), de Vertelkast (fl 115, -), Heilig Hart groeimap (fl 7,25) en de brochure theoretische verantwoording (fl 29,95). Wie dit alles in enkelvoud aanschaft betaalt f 3.462,20.

Bestel- en informatieadres Stichting Hellig Hart M.A. de Ruyterstraat 3, 7556 CW Hengelo tel: 074 - 255 91 00 hellighart@edith.nl www.hellighart.nl

Schematisch overzicht mogelijke projectlijnen (Als vele kleine mensen ...) 1A  Hebben of zijn   over wat kinderen belangrijk vinden; woorden en daden. 2A  Een vreet(d)-       saam feest   over de betekenis en de beleving van het Kerstfeest; verbreding naar andere lichtfeesten. 3A  Herders of       koningen   over de betekenis van het christelijk geboorteverhaal aan de hand van een vergelijking van de twee christelijke geboortever-halen (Mt. en Lc.). 4A  Een kerstengel       op internet over de (ver)werking van een kerstboodschap op een eigen internetsite, uitgaande van het beeld  'engel'.   1B  Hé mamma, hé       pappa over kinderverdriet dichtbij aan de hand van een lied van  'Kinderen voor kinderen'. 2B  Keuzes maken over een invulling naar keuze. 3B  Ze lijken nogal       op elkaar over geboorteverhalen (als literair genre) in verschillende tradities: boeddhistisch, hindoestaans, islamitisch en christelijk. 4B  Een kerstster op       email over een mogelijke actualisering van het kerstverhaal in de vorm van een niet-commerciële kerstboodschap via email.   1C  The Earth Song   over milieu en verantwoorlijkheid aan de hand van een popsong van Michael Jackson. 2C  Een lichtend       voorbeeld over het opdrachtkarakter van lichtfeesten waarbij het hindoestaanse Divalifeest als exemplarisch is genomen. 3C  De geboorte van       een bidprentje over de benadering van christelijke geboorteverhalen aan de hand van een bidprentje. 4C  By Nothing Day   over de vertaalslag van de boodschap van lichtfeesten naar een milieuactie in de buurt   1D  Foute voetballen   over kinderarbeid (persoonlijk en maatschappelijk onrecht), aan de hand van voetbalstikkers uit Pakistan, gerelateerd aan de rechten van een kind. 2D  Licht in het       duister over de betekenis van lichtfeesten in verschillende godsdienstige tradities in het kader van kinderarbeid. 3D  In het zonnetje       gezet over de betekenis van geboorteverhalen in de islamitische en christelijke traditie. 4D  Niet bij woorden       alleen over de (ver)werking van het christelijk geboorteverhaal in situaties van onrecht, uitgaande van het beeld  'herder'.   1E  Prikkeldraad   over het schenden van mensenrechten, uitgaande van een popsong van  'de Kast'. 2E  Een veelkleurig       kerstlicht   over het zoeken naar de betekenis van het Kerstfeest en andere lichtfeesten. 3E  J.C.   over de betekenis van (christelijke) geboorteverhalen aan de hand van Nico ter Linden's verhaal over J.C. 4E  Amnesty       International over het schrijven van brieven  'voor Amnesty'  vanuit het opdrachtkarakter van het Kerstfeest.