En God fronste z'n wenkbrouwser

Over het gebruik van ICT in het levensbeschouwelijk onderwijs


Global village
In het traditionele onderwijs was en is het niet ongewoon dat je wordt voorbereid op de samenleving door je uit dezelfde samenleving terug te trekken in de beslotenheid van een klaslokaal. Het zijn met name sommige pedagogen uit de zogenaamde reformbeweging aan het begin van de vorige eeuw (Freinet, Petersen, Montessori) die deze situatie aan de kaak stelden en er een eigen antwoord op gaven in de vorm van een vernieuwde onderwijsaanpak, waarin de school meer in de samenleving werd geplaatst.
De komst van ICT zorgt ervoor dat in de 21e eeuw elementen van de samenleving onafwendbaar de school kunnen binnenkomen. Over de wereld spreken als  'global village'  klinkt ons al niet vreemd meer in de oren. De globalisering wijst op een lage drempel tussen de verscheidenheid aan leefwerelden in onze wereld. De moderne media maken een snelle wereldwijde communicatie mogelijk. Een goede toerusting voor het werken en leren met actuele technologie is voor de nieuwe generaties onmisbaar nu ICT in de samenleving een steeds dominantere positie inneemt. Binnen afzienbare tijd zal ICT een geïntegreerd onderdeel van onderwijs en didactiek vormen.

Een multimediale methode
Een twee jaar geleden gestarte ontwikkeling van een basisschoolmethode voor het vak godsdienst / levensbeschouwing  'Hellig Hart'  anticipeert op deze ontwikkeling. Naast het tegemoet willen komen aan een toenemend pluralisme in de samenleving bracht een onderkenning van de meerwaarde van een multimediale product ons tot het inzicht dat een ICT-component niet mocht ontbreken. Vandaar dat alle 24 uit te brengen projecten gebruik (zullen) maken van een map, videoband en CD-rom. Voorwaardelijk is echter dat ICT toepassing nooit een doel op zich maar altijd middel moet zijn.   Inmiddels zijn er twee projecten op CD-rom beschikbaar, te weten: een project over lichtfeesten / kerst en een project over lentefeesten / pasen, beide voor groep 7 / 8. In dit kalenderjaar zullen nog 6 CD-roms het levenslicht zien.

Toepassingsmogelijkheden
De CD-rom, te zien als ICT-motor van de projecten, biedt de gebruiker de volgende mogelijkheden:

  • Een uitgebreid en eenvoudig te bedienen setup programma
  • Een docenten en leerlingenmenu
  • Een verwerking van alle informatie uit de map en videoband op CD-rom. Dit betekent echter wel dat scholen die (nog) geen gebruik willen of kunnen maken van de CD-rom een project ook zonder CD-rom probleemloos kunnen aanbieden. Wel wordt dan afgezien van de meerwaarde van de ICT-component
  • Diverse instellingsmogelijkheden voor de docent zoals het wel of niet laten printen door leerlingen, path bestanden en het vastleggen van een voorgestane projectlijn. Deze laatste mogelijkheid verwijst naar de opzet van de projecten. Een project bestaat namelijk uit 5 projectlijnen. Elke projectlijn bestaat uit 4 lessen die samen een afgeronde eenheid vormen. Hierdoor kan elke docent een invulling geven die recht doet de eigen identiteit, de identiteit van de school en de groepssamenstelling naar bijv. levensbeschouwelijke achtergrond
  • Een bekend probleem bij educatieve software is dat er geen standaard is voor één leerlingvolgsysteem. Bij elk nieuw programma moeten naast de programmatuur ook de namen van leerlingen opnieuw worden ingevoerd. Ook is de output per programma vaak anders en niet uitwisselbaar met andere programma's.
    Om te voorkomen dat een gebruiker voor elk project de gegevens opnieuw moet invoeren hebben we één centraal volgsysteem ontwikkeld voor alle projecten.
    Indien gewenst kunnen leerlingen en docenten daarmee tevens, werkend in project 25, informatie opzoeken / opvragen van bijv. project 12. Bovendien kunnen alle, in de loop der jaren door de leerlingen ingebrachte verwerkingen, op elk moment worden opgevraagd. Dit biedt voor elke leerling de mogelijkheid van het ontwikkelen van een digitaal levensbeschouwelijk groeiportret.
    Het ontwikkelde volgsysteem kan ook voor andere (toekomstige) vakken / modulen worden gebruikt.
  • Naast het leerlingvolgsysteem bevat het programma ook een database voor alle opdrachten van een project. Bij de installatie van een nieuw project wordt een database en enkele HTML bestanden met bijbehorende plaatjes toegevoegd. Dus geen grote hoeveelheid nieuwe software extra op uw harde schijf. De MPG videofragmenten worden via de CD-rom afgespeeld. Het programma geeft automisch een melding wanneer een andere CD-rom geplaatst moet worden.

Vanuit het docentenmenu
  • Een ingebouwde webbrowser biedt leerlingen gerichte en functionele é-mail- en surfmogelijkheden. Een opdracht waarbij leerlingen de mogelijkheid wordt geboden te émailen naar weeshuiskinderen in Roemenië geschiedt vanuit de CD-rom. Het opvragen van informatie via internet kan door op de CD-rom vermelde web-sites te klikken. We ontnemen de leerlingen hiermee de mogelijkheid op eigen houtje te surfen naar andere sites. Hiermee is impliciet aangegeven dat internet is geïntegreerd binnen het programma.
  • De ingebouwde émailmogelijkheid heeft een informatieve en communicatieve functie. Enerzijds zijn de leerlingen in staat benodigde lesinformatie via émail op te vragen van andere basisscholen of betrokken organisaties. De émailadressen zijn voorgegeven op de CD-rom waarmee tijdsverlies naar het zoeken wordt voorkomen. Anderzijds zijn leerlingen in staat om van gedachten te wisselen met leeftijdsgenoten over levensbeschouwelijke vraagstukken (De kern van het vak godsdienst / levensbeschouwing bestaat uit een interactief zoekproces van leerlingen en docent naar mogelijke antwoorden op levensbeschouwelijke, ethische en esthetische vragen). Het gebruik van émail heeft als nevendoel doet tegemoet wordt gekomen aan een voorgestane subject-subject benadering: een leerling (subject) gaat bij voorkeur in dialoog met een medeleerling of iemand anders (subject). Aanvullend kan  'in gesprek worden gegaan'  met opvattingen of uitingsvormen van levensbeschouwingen, verwoord of verbeeld in teksten of videofragmenten.
    In de nog te ontwikkelen projecten zal het inpassen van ICQ de communicatieve mogelijkheden verder vergroten.
  • Alle op een videoband aangeboden videofragmenten zijn tevens beschikbaar op de CD-rom (per project 1 tot 1.5 uur kwalitatief goede MPG video). De leerlingen kunnen hierdoor de in de les gebruikte fragmenten bij verwerkingsopdrachten op de computer opvragen
  • De speciaal voor de methode ontwikkelde Hellig Hart internetsite (www.hellighart.nl) geeft de leerlingen de mogelijkheid een boodschap, verhaal of gedicht onder een breder publiek te brengen.
  • Het gebruik van een CD-rom biedt zeer goede mogelijkheden om, tegen een geringe onkosten, bestaande projecten - of onderdelen daarvan -, te actualiseren of bij te stellen

Knelpunten
Het meest in het oog springende knelpunt is de op dit moment beperkte gebruiksmogelijkheid van de CD-rom op basisscholen. De verklaring is gelegen in het feit dat het vaak ontbreekt aan de benodigde ICT-mogelijkheden (te weinig computers en / of (nog) niet gemotiveerde leerkrachten), dit ondanks de financiële injecties van de overheid. De verwachting is dat, wanneer de methode in 2002 is afgerond, de toepassingsmogelijkheden op basisscholen zichtbaar verbeterd zullen zijn.
Daarnaast worden we voor wat betreft de ICT-ontwikkeling geconfronteerd met een enorme tijdsinvestering en de daaraan verbonden financiële consequenties. Dit betekent een gefaseerd uitbrengen van de nog te ontwikkelen projecten op de markt: een eerste zending van map en videoband gevolgd door de bijbehorende CD-rom op een later tijdstip.

Minimale hard en software eisen
Om de CD-rom te kunnen gebruiken dient u te beschikken over een Pentium 75 met 16 MB geheugen, 8 speed CD-rom, geluidskaart en VGA kaart met minimal 256 kleuren of hoger. Daarnaast is Windows 95 met internetexplorer 4.0 of hoger gewenst.

Netwerken
De software kan op een netwerk worden geïnstalleerd. Wel dient opgemerkt te worden dat bij het opvragen van een videobestand de snelheid van het netwerk bepalend is hoeveel leerlingen tegelijk hiernaar kunnen kijken. Bij een 10 MB netwerk kunnen 2 tot 4 leerlingen tegelijk kijken. Bij een 100 MB netwerk 5 tot 10 leerlingen. Dit geldt wanneer de bestanden op de harddisk staan van de server, bij een CD-rom kunnen die getallen lager liggen.

Ontwikkeling
De digitale keuken (de R&D afdeling van de HES/OCT) is druk bezig de software verder te ontwikkelen, met name voor de onderbouw. Daarbij zal het interacieve, sprekende  'egeltje'  (Helligie) een belangrijke rol gaan spelen. We verwachten dat deze software aan het eind van dit kalenderjaar beschikbaar zal zijn. Voor de bestaande projecten zal er een update komen.

Voor nadere informatie kunt u émailen naar de Hogeschool Edith Stein / Onderwijs-centrum Twente.
E-mailadres:  Klasens@edith.nl

Schrijvers:
R. Schievink, coördinator ICT-component Hellig Hart
E. Stege, voorzitter stuurgroep Hellig Hart

Terug naar de vorige pagina